donderdag 15 maart 2012

Een muf riekend spoor van Charlotte Wilson


Toen Charlotte M. Wilson (1854-1944) in een Amerikaans rusthuis stierf was ze net geen negentig geworden. Weinig medebewoners zullen geweten hebben wie deze dementerende bejaarde was.  Haar militante leven had zich immers vele decennia eerder in het Verenigd Koninkrijk afgespeeld en haar geschriften waren later nooit herdrukt geworden.  Daarenboven had ze, ook in haar thuisland al, afstand genomen van het anarchistische gedachtegoed dat ze in haar jeugd verdedigd had.
Op de universiteit van Cambridge viel Charlotte (die toen nog haar eigen naam droeg: Martin) al vlug van het ouderlijke geloof af.  Ook begon de jonge vrouw, afkomstig uit de zgn. betere kringen, zich het lot van haar minderbedeelde seksegenoten aan te trekken.  Een en ander viel samen met de morele verontwaardiging van nog andere intellectuelen die in 1884 de Fabian Society oprichtten.  Ze installeerde bij haar thuis een eigen studiekring die zich boog over de (toen nog niet in het Engels vertaalde) werken van Marx en Proudhon. Al schrijvend introduceerde ze ook het anarchistisch communisme van Propotkin in Groot-Brittannië. 
In 1886 organiseerden de Fabians een bijeenkomst waarop vertegenwoordigers van de verschillende socialistische groepen zich konden uitspreken voor of tegen de oprichting van een politieke partij naar Europees model. William Morris verdedigde daar, samen met Charlotte, de stelling dat socialisten zich verre van de verkiezingsstrijd moesten houden: '(...) Omdat geen enkele politieke partij kan bestaan zonder compromissen en toegevingen, waardoor onze opvoedingstaak zou verhinderd worden en onze principes verduisterd, zou het een verkeerde stap zijn voor Socialisten om deel te nemen aan parlementsverkiezingen.'
De anti-parlementairen werden in een stemming met twee tegen één verslagen en de Fabians gingen de weg op die de Britse arbeidersbeweging sindsdien is blijven opgaan.  Wilson stapte uit de leiding, maar bleef wel lid van de Fabians en ze bleef ook deelnemen aan de publieke activiteiten ervan.
Het daaropvolgende decennium concentreerde ze zich op het lanceren van het anarchisme in Engeland.  In 1885 was ze al betrokken bij het eerste Britse libertaire tijdschrift.  Ze stichtte later ook Freedom, het blad dat in oktober 1886 zijn eerste nummer gedrukt zag en dat ook vandaag nog altijd bestaat (www.freedompress.org.uk). Uitgever Wilson wist bekende namen te strikken voor haar blad, o.a. Peter Kropotkin en Bernard Shaw. 
Ziekte verwijdert haar van de krant en in 1895 geeft ze het blad voorgoed uit handen.  Tot 1906 houdt ze zich verre van de publieke debatten en wanneer ze in dat jaar de draad weer opneemt, keert ze niet terug naar de anarchisten, maar naar de Fabians.  Ze zet zich in voor het vrouwenstemrecht en wordt in 1911 opnieuw in de leiding van de Society verkozen.  Later wordt ze ook lid van de Independent Labour Party, een voorloper van het huidige Labour.
Freedom Press, dat Charlotte Wilson, op het einde van de XIXde eeuw opgericht heeft, bestaat vandaag nog steeds. Meer dan tien jaar geleden bezocht ik de uitgeverij, gelegen in het hart van de Londense wijk White Chapel. Het rook er naar oud papier.  Ik kocht er het boekje Anarchist Essays (*) waarin de uitgeverij elf artikels van Charlotte Wilson gegoten heeft en geraakte er in gesprek met een oude anarchist, een professor sociologie op rust, die er op een stel jonge meiden stond te wachten die van hem een rondleiding wilden krijgen.  Of hoe oud en jong daar bijeen kwamen in een muf riekende kamer.
Flor Vandekerckhove
(*) 'Anarchist Essays' (ISBN 0 900384 99 9) van Charlotte Wilson werd in 2000 uitgegeven door Freedom Press. Het boekje (95 ps) werd geredigeerd door Nicolas Walter en verscheen in de reeks Anarchist Classics. 

Geen opmerkingen: