woensdag 21 januari 2015

Lost Highway, de tragiek van het man-zijn




Drie films maken zoveel indruk op me dat ik ze tot de beste aller tijden reken. Twee ervan zijn in het blog al aan bod gekomen. Over Crash (1996) is dat een stukje onder de wervende titel Seks is gevaarlijk, wat u hier kunt lezen. U moet dat trouwens echt eens doen, de interpretatie die ik aflever is wellicht uniek. Over Kes (1969) van Ken Loach vindt u hier een stukje onder Tony Garnett, waardig ouder worden. Het zijn geen filmkritieken, 't zijn stukjes waarin ik probeer uit te vissen welke inzichten die films me bijbrengen. Inzicht reikt ook Lost Highway van David Lynch me aan, de derde film uit mijn absolute top, en ook die film interpreteer ik eigenwijs; een surrealistische poging om het man-zijn te ontrafelen.
De film neemt ons mee in het huis van Fred (nummer 1 in bovenstaande fotocombinaties) en Renee, een modernistisch bouwwerk, een bunker die de bewoners van de wereld moet afschermen. U begrijpt dat het koppel daar niet in slaagt. Aan de voordeur vinden ze regelmatig videocassettes die verduidelijken dat ze binnenshuis even kwetsbaar zijn als buiten. En het gaat van kwaad naar erger. Op een feestje maakt de bijzonder akelige Mystery Man (foto 2) Fred duidelijk dat hij zich op datzelfde moment in diens huis bevindt. Hoe kan dat? Dat kan wel degelijk als je het Amerikaanse Mystery Man vrij vertaalt als Het Mysterie Man, iets wat Fred uiteraard niet bij de voordeur achterlaat. Hij mag wel een moderne kerel zijn, het machismo blijft aan hem kleven. Mede daardoor zoekt hij het probleem niet bij zichzelf, maar bij zijn vrouw die een onduidelijk verleden mee in huis brengt. Hij vermoordt zijn echtgenote.
In de gevangenis wordt Fred letterlijk een andere man. Hij is nu Pete Dayton, een jonge automecanicien. De politie moet hem dan ook vrijlaten. Er lijkt een nieuw verhaal te beginnen. In de garage komt Pete in contact met gangster Dick Laurent, alias Mr. Eddy, een macho pur sang, een mannenmens die aan de Tweede Feministische Golf ontsnapt is. (foto 4) De jonge Pete daarentegen is nog maar pas op weg naar het man-zijn (vandaar ook dat hij als zijnde onschuldig uit de gevangenis ontslagen wordt.) Hij laat zich inpalmen door Alice (foto 3), het gangsterliefje van Mr. Eddy. Wanneer die het te weten komt, bedreigt hij Pete met… de weerzinwekkende Mystery Man. Zoals de volwassen Fred niet aan het mysterie man kan ontsnappen, net zomin zal de jonge Pete dat kunnen. Het koppel probeert het toch. Ze veranderen hun leven: Pete wordt Fred en Alice wordt Renee. Ze vergeten het verleden, maar het verleden vergeet hen niet. Dick Laurent, de pure macho, mag inmiddels gedood zijn, Het Mysterie Man blijft hun/ons leven op een bijzonder onaangename manier bepalen. Waardoor deze vermeend onbegrijpelijke plot toch begrijpelijk wordt. En waardoor de film me verplicht na te denken over mijn eigen man-zijn.
Lost Highway is een surrealistische film. Lynch maakt gebruik van magische elementen die teruggaan op het onderbewuste, elementen die in een spel van vrije associaties en dromen naar boven gehaald worden. Met die technieken willen de surrealisten de menselijke geest verruimen. Waarin Lynch, wat mij betreft, ook slaagt. Lost Highway heeft er ook voor gezorgd dat ik me in het surrealisme ben gaan interesseren. Voor ik die film gezien had, dacht ik dat het een afgesloten hoofdstuk betrof. Lynch heeft me geleerd dat dit niet het geval is. En u weet hoe ’t gaat: het ene brengt het andere mee. Daardoor ben ik beginnen beseffen dat tal van andere –ismen evenmin afgesloten hoofdstukken zijn. Zo ontdekte ik gaandeweg dat John Cage, Robert Rauschenberg, Yoko Ono, Joseph Beuys en Ushio Shinohara neo-dadaïsten genoemd worden, naar een strekking die het surrealisme in de tijd voorafgaat. Over die Ushio Shinohara vindt u trouwens elders in het blog een stuk: Cuty en de bokser. Ander voorbeeld: er zijn vandaag nog romantici aan ’t werk, zelfs op plekken waar je ze niet verwacht, bijvoorbeeld in het marxisme. Daarover schreef ik eerder al Terug naar de toekomst.
De slotvraag is in hoeverre het surrealisme van David Lynch nog iets met dat van de historische groep rond André Breton te maken heeft. Ik kan daar een eind over weglullen, maar dat zou niet beletten dat het antwoord simpel is: de tijden zijn veranderd en daarmee ook het surrealisme.
Flor Vandekerckhove

Geen opmerkingen: